Мой сайт პარასკევი
2024-03-29
11:06 AM
მოგესალმები Guest | RSS მთავარი | | რეგისტრაცია | შესვლა
საიტის მენიუ

სექციის კატეგორიები
ახალი ამბები [5]
გამოგონება [3]
გასართობი [4]
დღის ფოტო [7]
ვიდეოები [8]
კრიატივი [1]
ლაშქრობები [0]
რეკლამები [2]
რეკორდები [1]
საქართველო [8]
საკითხავი [27]
სამხედრო [7]
სასარგებლო [32]
სურათები [27]
უკატეგორიო [9]
ნაცნობი [8]
გაკვეთილები - LESSONS [10]
ფილმები ონლაინში [0]

მინი-ჩეთი

ჩვენი გამოკითხვა
რას ფიქრობთ საიტზე?
სულ პასუხი: 89

სტატისტიკა

სულ ონლაინში: 1
სტუმარი: 1
მომხმარებელი: 0

შესვლის ფორმა

მთავარი » 2010 » მარტი » 16 » ნივთიერების მეოთხე მდგომარეობა - “პლაზმა”
9:16 PM
ნივთიერების მეოთხე მდგომარეობა - “პლაზმა”
სანამ ნივთიერებას დედამიწის ზედაპირისთვის ჩვეულებრივი ტემპერატურების პირობებში ვიკვლევდით. ამ ნივთიერების ნაწილაკებად შეიძლება ჩაგვეთვალა მოლეკულები და ატომები . მაგრამ ატომსაც აქვს შინაგანი აგებულება.ის შედგება დადებითი ელექტრობით დამუხტული ბირთვისა და უარყოფი თად დამუხტული ელექტრონებისაგან თუ ნებისმიერ ნივთიერებას ძალიან მაღალ ტემპერატურაზე გავათბობთ, ან მასში ძლიერ ელექტრულ დენს გავატარებთ, მისი ელექტრონები ატომებს მოწყდებიან. იმ ნაწილს, რაც ელექტრონის მოწყვეტის შემდეგ ატომისაგან რჩება, დადებითი მუხტი აქვს და იონი ეწოდება. ელექტრონებს ატომებისაგან მოწყვეტის პროცესს კი იონიზაცია. იონიზაციის შედეგად ვღებულობთ დადებით და უარყოფით მუხტების მქონე თავისუფალ ნაწილაკების ნარევს-პლაზმას .პლაზმა აღმოაჩინა ინგლისელმა დიზიკოსმა, სერ უილიამ კრუკსმა 1879წელს, ხოლო სახელი ,,პლაზმა" უწოდა ამერიკელმა ფიზიკოსმზა ირმინგ ლენგრიუმმა 1928წელს.

ელექტრონების მოწყვეტისას წყდება ის კავშირებიც, ნაწილაკებს რომ აკავებენ კრისტალში ან სითხეში. თითქოს ნაწილაკების მოძრაობაში არავითარი შესრიგი აღარ უნდა იყოს და მართლაც. პლაზ,ა ბევრ რამეში წააგავს გაზს, ზოგჯერ მას დამუხტული ნაწილაკებისაგან შედგენილ გაზს ან იონიზებულ გას უწოდებენმ, მაგრამ პლაზმა თავის ყველაზე შესანიშნავ თვისებებს მაშინ ავლენს , როდესაც მასზე მაგნიტური ველი მოქმედებს ამ დროს პლაზმას ნაწილაკების მოძრაობაში ერთგვარი წესრიგი წამოიქმნება. პლაზმის თვისებები აღარა ჰგავს გაზის თვისებებს . ამიტომაც ამბობენ პლაზმა ნივთიერების მეოთხე მგდომარეობააო

პლაზმის ნაწილაკების მოძრაობაში მაგნიტური ველის მიერ შეტანილი წესრიგი სრულიად თავისებურია . ასეთ წესრიგს ხრახნულას უწოდებენ. დამუხტულ ნაწილაკებს შეუძლია თავისუფლად იმოძრაოს მაგნიტური ველის მიმართულების ირგვლივ. ეს ბრუნვა ამავე კანონის მიხედვით ხდება, როგორც დამუხტული ნაწილაკების წრიულ ამაჩქარებელში - ციკლოტრონში. ამიტომ პლაზმის ნაწილაკები ბრუნავს მაგნიტურ ველის მიმართულების ირგვლივ.

ციკლოტრონულ ბრუნვას უწოდებენ ველის გასწვრივ თავისუფალი მოძრაობისა და ველის განივ ციკლოტრონული ბრუნვის შეთავსებით წარმოიქმნება პლაზმის ნაწილაკების ხრახნული მოძრაობა.

თუ პლაზმა მკვრივი არ არის, ნაწილაკები იშვიათად ეჯახებიან ერთმანეთს: ყოველი მათგანი თავისი ხრახნის გასწვრივ მოძრაობ, განივი მიმართულებით ასეთ პლაზმას მხოლოდ მაგნიტურ ველთან ერთად შეუძლია მოძრაობა. თვალსაჩინოებისთვის ამბობენ, მაგნიტური ველი თითქოს ჩაყინულიაო პლაზმაში. მაგრამ მაგნიტურ ველსაც შეუძლია გარედან შეაღწიოს. თუ გარედან ძლიერი მაგნიტური ველი წარმოიქმნება , ის აწვება პლაზმას ძალით, რომელსაც მაგნიტური წევის ძალას უწოდებენ. აქედან გამომდინარეობს რომ პლაზმა შეიძლება შევაკავოთ ,,მაგნიტური კედლით", ვუბიძგოთ ,,მაგნიტური დგუშით". გამოდის რომ თუ მაგნიტური ველის გასწვრივ პლაზმა მოძრაობს როგორც გაზი, მაგნიტური ველის განივად მოძრაობისას ის მყაი სხეულის თვისებეს იძენს. პლაზმას ამ თვისებებზეა დამყარებული ბუნების მრავალი მოვლენა, რომელთა გამოყენება ტექნიკაშიც დაიწყეს.
მზე გავარვარებული პლაზმისგან შემდგარი უზარმაზარი სფეროა. მზის ზედაპირიდან განუწყვეტლივ ჩამოედინება პლაზმის წყნარი ნაკადი - ე.წ. მზის ქარი. დროდადრო მზის ზედაპირზე აფეთქებები ხდება. ყოველი ასეთი აფეთქებების დროს კოსმიურ სივრცეში ,,ამოიღვრება" პლაზმის მძლავრი, მაგრამ ხანმოკლე ნაკადი. პლაზმის ეს ნაკადი დედამიწის ატმოსფეროს რომ მიაღწევს, იწვევს მრავალ შესანიშნავ მოვლენას. პოლარულ ნათებას, მაგნიტურ ქარიშხლებს, რადიოკავშირის დარღვევას. საქმე ისაა, რომ დედამიწასაც გარს აკრავს პლაზმური გარდი, მხოლოდ ეს გარდი ძალიან მაღლა იმყოფება. მზე ხომ ხილულ სინათლესთან ერთად ყველა მიმართულებით უხილავ ულტრაიისფერ სხივებსაც აგზავნის. ეს სხივები ზემოქმედებს ჰაერის ატომებზე და მათგან ელექტრონებს გლეჯს, ე.ი. ახდენს იონიზაციას. გამოდის რომ ატმოსფეროს ზედა ფენები- იონოსფერო- იონიზებული ჰაერისაგან, სხვანაირად რომ ვთქვათ, პლაზმისაგან შედგება.

როდესაც რუსმა მეცნიერმა ა.პოპოვმა რადიო გამოიგონა, ეგონატ, რადიოტალღები სინათლის სხივების მსგავსად სწორხაზოვნად უნდა ვრცელდებოდესო. ვერავის ვერ წარმოედგინა რომ რადიოგადაცემის დაჭერა დედამიწის სფეროს მეორე მხარესაც შეიძლებოდა. ფიქროდფნენ, რომ დედამიწა თავის ,,უკანა" მხარეს ჩრდილავდა, ცდამ კი სხვა რამ გვიჩვენა. ახლა ყველამ იცის, რომ კარგი მომღები თავისუფლად იჭერს გადაცემებს დედამიწის ნებისმიერ ადგილთან. ამის შესაძლებლობებს გვაძლევს სწორედ იონოსფერო. პლაზმა სარკის მსგავსად აირეკლავს რადიოტალღებს. ამისათვის პლაზმა საკმაოდ მკვრივი უნდა იყოს, ტალღები კი გრძელი. მოკლე ტალღები შეაღწევენ იონოსფეროშო და იქ შთაინთქმებიან . ვისაც უხდება 19მ-ზე უფრო მოკლე ტალღებზე რადიოგადაცემების დაჭერა, იცის რომ თამით ეს ტალღები იკარგებიან. მზის სხივები აღარ მოქმედებენ, იონები და ელექტრონები ერთდებიან და პლაზმის სიმკვრივე ეცემა.

პლაზმური გარსის- იონოსფეროს გარდა, დედამიწას მაგნიტური ველიც აკრავს გარს. ეს ველი ,, შეყინულია იონოსფეროს პლაზმაში. მზის მიერ ამოტყორცნილი პლაზმური ნაკადები ,,ეჯახება" პლაზმისა და მასში ჩაყინული მაგნიტური ველისაგან შემდგარ გარსს. გარსი ,,თრთის", როგორც ზარი როცა მას ჩამოჰკრავენ. მაგნიტური თრთოლვა იწვევს მაგნიტური ველის მიმართულებასა და ძალის გამზომი ყველა ხელსაწყოს მაჩვენებელისა და ხომალდების ყველა კომპასის ისრებს თრთოლავს. დედამიწის მაგნიტური ველის ასეთ უწესრიგო რხევებს მაგნიტური ქარიშხალი ეწოდება. მაგნიტური ქარიშხალი თან სდევს მზეზე აფეთქებებს , საკმარისია აფეთქებების შემდეგ გაიატოს დრომ, რომელიც სჭირდება პლაზმის ნაკადს მზიდან დედამიწამდე, რომ მას თან მოჰყვეს მაგნიტური ქარიშხალი. რაფიოტალღების ამრეკლავ პლაზმურ ,,სარკეზე" დაჯახებისას პლაზმურ ნაკადებს შეუძლია რადიოკავშირების დაღვევაც. . დაჯახების შემდეგ მზის პლაზმა მოიღვრება დედამიწის მაგნიტური ველის მიმართულების გასწვრივ და ჩაედინება უფრო მკვრივ ჰაერში დედამიწის მაგნიტური პოლუსების მახლობლად, ე.ი. პოლარულ მხარეებში. იქ პლაზმას ნაწილაკები ეჯახება ჰაერის მოლეკულებს და იწვევს მათ ნათებას. ასე ჩნდება პოლარული ნათება.

ჩვენ აქ შევეხეთ პლაზმას ზოგიერთ, შედარებით თვალსაჩინო გამოვლინებას კოსმოსში. ვარსკვლავები გაზის ნისლოვანებანი, ვარსკვლავთშორისი და პლანეტათშორისი გაზი ნივთიერებას პლაზმის მდგომარეობაში შეიცავს. მყარ ნივთიერებას მხოლოდ პლანეტები, მათი თანამგზავრები მეტეორიტები და კოსმოსური მტვერი შეიცავს. თუ ჩვენ დედამიწაზე პლაზმური მდგომარეობა უჩვეულოდ გვეჩვენება, კოსმოსში იგი ნივთიერების ძირითადი მდგომარეობაა.

პლაზმას ყოველწლიურად უფრო და უფრო ხშირად იყენებენ ტექნიკაში. ჩვეულებრივ ელექტრულ ნათურაში ლიტონის გავარვარებული ძაფი ანათებს,იგი ავსებს მინის მილს. პლაზმის ნათურას ლითონების შესადუღებლად და საჭრელად იყენებენ უკვე. გაზში ყოველგვარი ელექტრულად განმუხტვის დროს პლაზმა წარმოიქმნება. განმუხტვის ყველაზე მარტივ ტიპს ვოლტას რკალი ეწოდება. რკალი აინთება, თუ ლითონის ორ ელექტროდს მოვდებთ ელექტრულ ძაბვას, რომელიც საკმარისი აღმოჩნდება ელექტროდებს შორის მოთავსებული გაზის გასარღვევად. რკალი რომ არ გაფართოვდეს (გაფართოება გაცივებას იწვევს) მას თითქოს კუმშავენ, გარს აკრავენ ცივი გაზის ან წყლის ორთქლის რგოლისებრ ჭავლს. ტექნიკაში სულ უფრო ფართოდ იყენებენ ამ ხერხით შეკუმშულ რკალურ განმუხტვას. ასეთ ხელსაწყოებს პლაზმოტრონები ეწოდება. მათ იყენებენ იქ, სადაც ძალიან მაღალი ტემპერატურაა საჭირო, მაგალითად ქიმიურ მრეწველობასა და მეტალურგიაში. კაციობრიობას იმედი აქვს რომ პლაზმის დახმარებით მართული თერმობირთვული რეაქციის დაუფლებას შეძლებს. ყოველი ბუნებრივ წყალში ერთი ექვსი მეათასედი ნაწილი მძიმე წყალია, რომელშიც წყალბადი შეცვლილია მისი მძიმე იზოტოპით-დეიტერიუმით, დეიტერიუმის ჰელიუმად გარდაქმნა ბირთვული რეაქციაა. ამ დროს ენერგიის უზარმაზარი რაოდენობა გამოიყოფა. მაგრამ ადამიანმა რომ ამ რეაქციის მართვა შეძლოს, წყალი ათეული მილიონობით გრადუსამდე უნდა გაცხელოს. ვერავითარი მყარი კედელი ვერ გაუძლებდა ასეთ მხურვალებას. აი, სწორედ აქ დაგვეხმარება პლაზმის თვისებები. თუ მის გარს ,,მაგნიტურ კედელს" შემოვაკრავთ, შეიძლება შევქმნათ პირობები მართული თერმობირთვული რეაქციისთვის. ეს ამოცანა ჯერჯერობით არ არის გადაწყვეტილი, მაგრამ მეცნიერები ძალ-ღონეს არ იშურებენ მის გადასაწყვეტად.

კატეგორია: სასარგებლო | ნანახია: 1609 | დაამატა: OnlyMe | რეიტინგი: 0.0/0
სულ კომენტარები: 0
კომენტარის დამატება შეუძლიათ მხოლოდ დარეგისტრირებულ მომხმარებლებს
[ რეგისტრაცია | შესვლა ]
ძებნა

კალენდარი
«  მარტი 2010  »
ორსამოთხხუთპარშაბკვ
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031

ჩანაწერების არქივი

საიტის მეგობრები


Copyright MyCorp © 2024 Make a free website with uCoz